Pénjor

Hiasan ritatkala wenten pujawali lan pekaryan

Pénjor (Indonésia: Penjor) punika tiing lengkung sané kahias, parlambang Naga Basuki utawi parlambang kadirgahayuan. Pénjor puniki minab sampun wénten sadurung Hindu ngeranjing ring Nusantara, kawéntenan pénjor akéh kaukir ring relief-relief candi sané magenah ring nusa Jawa, minakadi ring Candi Borobudur miwah Candi Prambanan.[1][2]

Pénjor ring relief Candi Borobudur

Kawéntenan pénjor ring krama Nusantara galahe mangkin nentén akéh, ring kabudayaan Jawi, Sunda, Banjar miwah sané liyané wantah keanggén ring upacara pawiwahan kemantén. Nénten sekadi liyane, pénjor ring Bali keanggén sajebag upacara nyané. Nika mawinan ring Bali akeh meduwé macem-macem pénjor, wénten mawit saking isian nyané, wénten saking lakaran nyané taler wénten saking ageng nyané[3]

Macem Pénjor uah

 
Pénjor ri tatkala rahina Waisak ring Borobudur

Pénjor mawit saking kagunaan nyané kewagi antuk kalih macem punika pénjor sakral miwah hiasan, pénjor sakral puniki wantah keanggén ring Bali, menawi ring upakara Buddha Indonésia wantah dados hiasan wajib ri tatkala Waisak, lakaran ipun nentén sekadi ring Bali, pénjor nika wantah sekadi pénjor hiasan.[2]

Pénjor sakral punika malih kewagi antuk galah kapasang ipun, pénjor Galungan punika kapasang ritakala serahina sadurung Galungan, prasida kaugah ritakala serahina risampuné Kuningan, miwah kalebur ri tatkala Budha Kliwon Pahang.[2]

Wenten pénjor sané kapasang ri tatkala odalan utawi pujawali, pénjor punika kepasang ring rahina kapertama dudonan karya, miwah keugah ri tatkala rahinan pinih untat ring dudonan karya.[2]

Wentén malih pénjor sané kapasang ritakala Panca Wali Krama, penjor sakral punika nentén sekadi biasanyané, kulit tiing ipun kekerik taler kakaput nganggén kasa putih taler nentén dados nganggén plastik.[4]

Pénjor lakaran punika wantah pénjor antuk upakara, lakaran ipun kepanggih saking sulinggih minakadi tiing, nyuh, miwah sané liyané. Sané pinih untat pénjor kadasaring antuk ageng nyané.[5]
Penjor agung punika nganggé lakaran:

 
Pénjor ring Bali warsa 1949


Penjor madya punika nganggé lakaran:


Penjor alit punika nganggé lakaran:

Étéh - étéh uah

 
Bagian-bagian penjor Galungan

Ring lontar Tutur Déwi Tapini kapanggih Étéh - étéh ring pénjor kalambang simbol-simbol suci sekadi.[6]

Pustaka uah

  1. "Membangkitkan Kejayaan Penjor Nusantara di Festival Kreasi Penjor Tradisional di Borobudur" (ring Indonesia). Tribunnews Jogja. 18 December 2018. Kaaksés 9 May 2020.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 "Penggunaan Penjor pada Waktu Hari Raya Galungan" (ring Indonesia). Babad Bali. Kaaksés 9 May 2020.
  3. "Makna Penjor" (ring Indonesia). Hipwee.com. Kaaksés 9 May 2020.
  4. Edaran Upacara Panca Wali Krama 2019 Pura Besakih (PDF)[permanent dead link]
  5. Arinasa, Ida Bagus Ketut; Peneng, I Nyoman, Jenis-jenis Bambu di Bali dan Potensinya (PDF) (ring Indonesia), Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonésia, kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2021-11-09, kaaksés 2020-05-09.
  6. "Filosofi dan Arti Dari Unsur-Unsur Penjor Galungan". InputBali (ring Indonesia). 16 July 2015. Kaarsipin saking versi asli tanggal 19 May 2020. Kaaksés 9 May 2020.