Gamelan gong kebyar

Gamelan Gong Kebyar inggih punika silih tunggil soroh gamelan sané wénten ring Bali.[1] Gamelan punika madué tempo sané cepet. Gong kebyar nganggén laras pelog lima nada sané ngametuang gending tetabuhan kekebyaran. Gong kebyar maktayang tetabuhan kekebyaran antuk wangun komposisi sané nabuhang makasami piranti gamelane risajeroning aksentuasi sané poliritmik, dinamis miwah harmonis. Manut Sugiartha (2008:51) maosang, gong kebyar inggih punika orkestra tradisional bali sané madué ceciren keras. Konstruksi harmonis ngametuang paiketan gamelan kebyar sané akehang madaging piranti perkusi, piranti sané kaupin, miwah piranti sané mekaradan. Pinaka gamelan sané kawigunannyane anggén tabuh pategak (instrumental), nabuhang tari-tarian taler anggén sarana melajah, gamelan gong kebyar gelis ngelimbak tur nudut kayun para yowanane miwah para jana ring sajebag jagate meled mlajahin gamelan gong kebyar puniki.[2][3]

Gamelan gong kebyar
Gamelan gong kebyar
Gamelan gong kebyar
Gamelan istri
KauahinIndonésia
Musik saking Indonésia
Gamelan Bali
Genre
Wentuk spesipik
Musik regional
Gending saking Indonésia
Gong saking Jawa
Genres
Specific forms
Regional music
Reyong, silih tunggil instrumen gong kebyar.

Lelintihan uah

Gong kebyar kakantenan metu sawatara duk warsa 1915, sampun ketah krama baline uning indik gamelan puniki, tur sampun akeh banjar, utawi désa miwah sanggar sané madué gamelan gong kebyar puniki, punika taler makueh anake nganggén gamelan gong kebyar ring makudang-kudang parikrama sakeng presentasi estetik murni ngantos kaanggén ri tatkala ngiringan upacara Yadnya. I Wayan Rai (2008: 7-8) maosang ring Bali sawatara wénten 1600 (siu telung atak) barung gong kebyar. Wantah mangkin jumlahnyane nyantos bertambah. Gamelan puniki wénten sané druen banjar, désa, lembaga formal, miwah druen krama niri-niri. Kawéntenan punika kantun kawewehin malih sakeng makuehne barungan gamelan gong kebyar ring makudang-kudang kota ring Indonésia taler nyantos ring dura negara.

Ring dura Negara, gong kebyar kapertama kauningin sakeng literatur miwah rekaman. Silih tunggil rekaman punika kaasilang olih Odeon miwah Beka sané sampun ngerekam gending gong kebyar sekadi Kebyar Ding sempati ring Belaluan Badung, duk warsa 1931 (siu sangangatus telung dasa siki) sekaa gong kebyar Peliatan ngawéntenang balih-balihan ring acara Colonial Exposition ring Paris. Raris kelanturang malih ring warsa 1952 (siu sangangatus seket kalih)-1953(siu sangangatus seket tiga) ring Amérika Serikat. Makalih tour kesenian puniki prasida nincapang malih kawéntenan gong kebyar druene.

Ngantos mangkin gamelan gong kebyar setata dados media diplomasi kebudayaan sakeng Negara Indonésia. Wentenne sekaa gong kebyar sané kautus miwah kagenahang ring kantor kedutaan Negara kaanggén nincapang miwah pasawitran ring paiketan sakeng Indonésia sareng panegara tiosan.

Sane mangkin, Gamelan Gong Kebyar prasida gelis ngalimbak miwah polih apresiasi positif, santukan gamelan puniki praktis tur fleksibel. Gamelan gong kebyar ngicenin genah kreatifitas sané pinih jimbar majeng ring pengrawtine. Minakadi sekaa gong alit-alit, bajang-bajang, truna-truna, truna-truni, taler werdha prasida ngamijilang kreasine tur prasida matetabuhan sané atraktif tur metaksu.

Piranti gamelan uah

Piranti gamelan gong kebyar puniki jangkepne makueh metiosan. Yening gong kebyar sané pinih jangkep kawastanin gamelan gong kebyar barungan jangkep utawi barungan ageng sané kawangun antuk 21 (selikur) soroh pirantine. Soang-soang pirantine punika madué pesengan tur kawigunan sané matiosan, minakadi:

  1. Atungguh trompong, madaging 10 pencon
  2. Atungguh reong, madaging 12 pencon
  3. Ajangkepan Giying soang-soang nganggén 10 bilah
  4. Kalih jangkep Pemade, soang-soang nganggén 10 bilah
  5. Kalih jangkep Kantioan, soang-soang nganggén 10 bilah
  6. Ajangkepan Kenyur soang-soang nganggén 7 bilah
  7. Ajangkepan Calung, soang-soang nganggén 5 bilah
  8. Ajangkepan Jegog, soang-soang nganggén 5 bilah
  9. Ajangkepan kendang cedugan
  10. Ajangkepan kendang gupekan
  11. Ajangkepan kendang krumpungan
  12. Kajar asiki
  13. Kempli asiki
  14. Kempur asiki
  15. Bende asiki
  16. Kemong asikih
  17. Gong lanang-wadon
  18. Apangkon cengceng gecek
  19. Kutus cakep cengceng kopyak
  20. Kalih suling alit, tur akutus suling ageng.
  21. Rebab asiki.

Gamelan gong kebyar nganggén saih pelog 5 nada wastanne. Pateh sakadi saih pelog 5 nada gamelan bali sané tiosan, sakadi gamelan Gong Gedé, miwah Gong Palegongan antuk jajaran suarane minakadi : Ding, Dong, Deng, Dung, Dang. Tiosan punika ring gamelan bali wénten sané kawastanin Ngumbang-ngisep. Ngumbang-Ngisep inggih punika kakalih suara sané pateh, sakemaon madué frekuensi utawi reng sané metiosan malih akidik. Yening makakalih suara ngumbang-ngisep nika tabuhang janten sampun ngawetuang reng suara sané mabinayan sakewanten kakantenan metu suara sané becik tur lengud kapirengan.

Ring gong kebyar taler kauningin sané kawastanin “keseimbangan” inggih punika tatacara idup sané madasar antuk Rwa Bhineda, jele-melah, becik-kaon, pateh-matiosan. Indike puniki sering kacingak ring bantang Kesenian Bali sané ngutamayang rwa bhineda puniki ngantos mijil uger-uger miwah tata titi sané dados papalihan ring balih-balihan keseniane punika. Parindikan keseimbangan utawi papadan puniki ngametuang wangun-wangun sané simetris miwah asimetris, ngametuang suara sané harmonis utawi disharmonis, niki sampun sané kawastanin Rwa Bhineda. Rwa Bhineda puniki sané wénten ring gamelan Gong kebyar, sapunapi suara-suara sané mabinayan kawigunanyane, mabinayan suarane, sakewanten ri kalaning nabuhang gamelane punika prasida metu tetabuhan sané becik, lengud, tur ngelangenin.

Indike puniki prasida kapanggihin ring piranti gong kebyar sané wangunnyane mapasang-pasangan utawi mejangkepan. Lanang-wadon sané kaanggén ring ajangkepan kendang miwah gong. Ngumbang-ngisep, suarane pateh sakewanten frekuensine mabinayan, kaanggén ring suara2 sané mabilah tur mapencon. Ring wewidangan tatacara nabuhin gamelane punika metu raris istilah-istilah sané sering kangge ri tatkala ngolah suarane minakadin ngotek, norot, cecandetan, ngoncang, ubit-ubitan. Tatacara ngotek utawi kotekan inggih punika nganggén uger-uger polos sané suarane nganutin kajar, sangsih suarane nenten nganutin kajar. Makasami ngawéntenan ceciren-ceciren Rwa Bhinedané sakewantenan metu sané becik.

Ketahnyane prasida kapanggihin wangun-wangun gending gong kebyar madué pah-pahan wangun minakadi, kawitan, pengawak, miwah pengecet. Kawitan nirgamayang sekadi sirah imanusané, pengawak nirgamayang sekadi awak i manusané, pengecet nirgamayang sekadi batis i manusané. Makasami pah-pahane punika mawit sakeng rwa bhineda sané nenten prasida kapasahang mangda prasida ngamijilang tetabuhan sané prasida ngelangonin.

Instrumén uah

Akéh miwah soroh instrumén sané kaanggén ring pamentasan gong kebyar sané umum katabulasiyang ring tabél puniki:[3]

Akéh Satuan Instrumén
10 buah Gangsa mabilah (inggih punika 2 giying / ugal, 4 pemade, 4 kantilan)
2 buah Jegogan mabilah 5 - 6
2 buah Jublag utawi calung mabilah 5 - 7
1 set Reyong sareng 12 blok gong kecil
1 set Terompong sareng 10 blok gong kecil
2 buah Gendang besar (lanang dan wadon)
1 set Cengceng
2 buah Gong besar (lanang miwah wadon)
1 buah Kemong (gong cenik)
1 buah Babende (gong cenik mamoncong pipih)
1 buah Kempli (semacam kajar)
1-3 buah Suling tiing
1 buah Rebab

Pustaka uah

  1. "Gamelan Gong Kebyar | Gamelan Sekar Jaya – Music and Dance of Bali". gsj.org (ring Inggris). Kaarsipin saking versi asli tanggal 2017-10-31. Kaaksés 2017-11-02. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  2. wakhyuningngarsih (2017-10-01). "Sejarah Singkat Mengenai Gambelan Gong Kebyar - Balai Pelestarian Nilai Budaya Bali, NTB, NTT". Balai Pelestarian Nilai Budaya Bali, NTB, NTT (ring Inggris). Kaarsipin saking versi asli tanggal 2017-11-07. Kaaksés 2017-11-02. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  3. 3,0 3,1 "Babad Bali - Gamelan Gong Kebyar". www.babadbali.com. Kaaksés 2017-11-02.