Dalem Baturenggong

Raja Gelgel Bali

Dalem Baturenggong, alias Waturenggong utawi Enggong inggih punika Raja Bali sané kasengguh nitah ring tengah abad ka-16, ri tatkala masa jaya Krajan Gélgél. Ring jeroning babad Bali ida kadadosang cihna raja sané ririh miwah dados conto majeng ring raja-raja sané lianan.[1]

Masa nitahné uah

Kaweruhan indik Dalem Baturenggong wénten saking sumber sané kasurat sasampun Ida séda. Ring suratan agama Usana Bali miwah Rajapurana Besakih, ida kabaosang pinaka Enggong.[2] Langkung akéh sasuratan indik ida wénten ring Babad Dalem sané kasurat ring abad ka-18. Manut babad punika ida pinaka putra saking Dalem Ketut, raja Gélgél sané kapertama, sané nitah ri tatkala Majapahit ngawit runtuh utawi uug (mawit abad ka-16). Dalem Baturenggong kasengguh pinaka satru Islam miwah krajan Pasuruan miwah Mataram ring Jawa. Ida taler kauningin tur ngancan kaloktah ri kala Brahmana Nirartha rauh saking Jawa raris ngentegang madué prakanti becik sareng sang Raja miwah ngaryanin akéh susastra. Silih tunggil karyanyané kasurat ring warsa 1537. Punika mawinan prasida kauningin yéning Dalem Baturenggong taler urip ring masa sané sami.[3]

Makebatné Krajanné uah

Dalem Baturenggong kayun marabian sareng oka istriné Sri Juru, Raja Blambangan ring Jawa Kawin, sakéwanten putriné nénten kayun. Punika dados mawinan parajurit kautus ka Blambangan miwah ngawé Sri Juru mangda séda. Pianak Sri Juru rarud ka Pasuruan, ring segara Jawa kalér raris Blambangan dados praduén Gélgél. Selanturnyané Sumbawa kulon miwah Lombok taler prasida kadadosang wawengkon Gélgél. Dalem Baturenggong madué kalih pianak lanang, Dalem Bekung miwah Dalem Seganing, sané nitah sasampun sédané ajinnyané.[4]

Lelintihan indik masa nitahné Dalem Baturenggong nénten prasida tureksa ring sumber kontémporér. Panulis Portugis Fernão Mendes Pinto (1509-1583) kémanten sané nyurat yéning Bali dados nusa sané nganut agama pagan ring sor Krajan Muslim Demak ring Jawa sakéwanten tilar ring 1546.[5] Kaweruhan puniki minab nénten pastika sakéwanten sumber akéh saking anak Éropa ring wusan abad ka-16 miwah awit abad ka-17, ngraremang Gélgél sakadi makasami sakadi babad-babad Bali, miwah kocap yéning Gélgél matatang daweg runtuhné Majapahit (~1527) ngantos sapangrauh jadma Belanda ka Bali.(1597).

Pustaka uah

  1. Adrian Vickers, Bali, A Paradise Created. Singapore: Periplus 1989, hal. 41-45
  2. David Stuart-Fox, Pura Besakih; A Study of Balinese Religion and Society. PhD Thesis, ANU, Canberra 1987, hal. 146-148
  3. Adrian Vickers, Bali, A Paradise Created. Singapore: Periplus 1989, hal. 41-42, 49-50, 218
  4. C.C. Berg, De middeljavaansche historische traditië. Santpoort: Mees 1927, hal. 138-44
  5. Fernão Mendes Pinto, The Travels of Mendes Pinto. Chicago & London: The University of Chicago Press 1989, hal. 392