Tukad Mambéramo


Mambéramo silih tunggil tukad pinih dawa kaping kalih ring Nusa Papua, sesampun Tukad Sépik. Magenah ring propinsi Papua, Indonésia. Pinaka tukad pinih ageng ring Indonésia manut volume debit, miwah pinih jimbar.[1]

Mambéramo
tukadmamberamo
Loloan Tukad Mambéramo kacingak saking dura angkasa
Peta
Genah
NegaraIndonésia
PropinsiPapua
Ceciren fisik
Ulun ka-1patemuan Tariku miwah Taritatu
 • koordinat2°55′30″S 138°26′30″E / 2.92500°S 138.44167°E / -2.92500; 138.44167
Loloan tukad 
 - genahPasifik
 - koordinat1°28′S 137°54′E / 1.467°S 137.900°E / -1.467; 137.900Koordinat: 1°28′S 137°54′E / 1.467°S 137.900°E / -1.467; 137.900
Lantang1,112 km (691 mi)
Debit 
 • average5,500 m3/s (190,000 cu ft/s)
 • maksimum9,000 m3/s (320,000 cu ft/s)
Wewidangan Tukad
Ukuran cekungan79,774 km2 (30,801 sq mi)
Panak tukad 
 - kiwaTukad Tariku
 - tengenTukad Taritatu

Tukad puniki kaadegang saking patemuan panak tukad ring duurné, tukad Tariku miwah Taritatu ring wawidangan Dataran Danu Mambéramo, cekungan interior antuk wana rawa toya ening sané jimbar miwah lapangan padang. Ngembak nuju kalér riantara Pagunungan Van Rees miwah Pagunungan Foja ngentasi makudang jeram miwah ngarai. 160 km ungkur tukad prasida kalayarin.[2] Rinng dataran éndép pasisi tukad kawatesin olih rawa-rawa miwah ngawentuk delta tukad sané jimbar. Mambéramo ngembak nuju Samudra Pasifik ring titik kalér Tanjung Narwaku

Lebah tukad sané ageng punika umah antuk makudang masyarakat tak tersentuh miwah kaakéhan soroh hayati sané akéh. Ring warsa 1990-an, Pemeréntah Indonésia madué rencana antuk ngawangun bendungan pambangkit listrik wasa toya ageng ring Mambéramo sané pacang ngelemang makéhan wewengkon irika. Rencana puniki kawangdé sesampun krisis monetér Indonésia 1998-1999, menawi wénten rasa jerih seka palemahan prasida kemanten kauripang ring aab sané pacang rauh. Sané mangkin, Mambéramo tetep dados tukad pinih ageng kaping kalih ring guminé sané sajangkepné nénten usik olih bendungan, sesampun Fly sané masikian nusa sareng tukad puniki.[1]

Wawengkon Mambéramo manut artos jimbar ipun puniika rumasuk makudang pagunungan nampek nyané, rrumasuk Van Rees miwah Pegunungan Foja (taler kauningin antuk Foya), sané manados subjék panilikan biologis gelis wawu-wawu niki sané kamargiang olih Konsérvasi Internasional, Lembaga Ilmu Kawikanan Indonésia, miwah Universitas Cenderawasih. Tim ilmiah nemuin spesies paksi anyar kapertama saking Papua sesampun 60 warsa, miwah makéh éntikan miwah buron anyar liyanan. Pagunungan Foya sekadi gudang kaakéhan soroh hayati sané becik antuk global.

Panak tukad uah

Lis panak tukad Mamberamo manut dawan ipun.

Lelintihan uah

 
Tukad Mambéramo wagian duur kapotrék ri kala Ékspedisi Nugini Tengah-Kalér sané kamanggalain olih Le Roux

Warsa 1545, navigator Spanyol Iñigo Ortiz de Retes malayar ring pasisi kalér nusa nganti loloan tukad sané petayang San Agustín. Ring ring genah punika, ring tanggal 20 Juni 1545, Ida mingakuin wawengkon punika wagian Mahkota Spanyol, miwah ring proses pangicaan aran ipun (Nueva Guinea) sané kauningin ngantos mangkin.

Jadma Éropa kapertama sané ngaranjing loloan Mambéramo punika wargi Welanda Dr D. F. van Braam Morris ring warsa 1883. warga saking Maluku kalér (Térnaté) ngadayung ring tukad antuk ngamastika mabahan toya punika prasida kaentasin jukung uap.[3] Salanturné ring warsa 1884 Van Braam Morris mawali nganggén jukung uap "Havik" miwah ngetasin 60 mi (97 km) (ri kala goak makeber) mambahan tukad.[4]

 
Tukad Mamberamo warsa 2017

Suaka Margasatwa Mambéramo Foja uah

Suaka Margasatwa Mamberamo Foja ngajangkepin wawengkon jimbar nyané 16.610 km², ngapentang salantang Mamberamo miwah panak-panak tukad utama nyané ring batis Pagunungan Tengah nganti Samudra Pasifik. Punika ngajangkepin Dataran Daanu Tengah, miwah ngelatang nuju kelod ring selantang sisi kangin tukadd antuk ngajangkepin Pagunungan Foya, delta tukad, miwah pasih.[5]

Titi Mambéramo uah

Titi Mambéramo punika pentang kabel ppinih kalih ring Indonésia sesampun Titi Kutai Kartanegara antuk dawan nyané 235 méter miwah 270 méter nganti titi sané ungkur pegat ring Nopémber 2011.[6]

Cingak taler uah

Pustaka uah

  1. 1,0 1,1 "Fragmentation and Flow Regulation of the World's Large River Systems" (PDF). Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2012-03-30. Kaaksés 2013-01-12.
  2. "Mamberamo River". Encyclopaedia Britannica. Kaaksés 7 Juni 2020
  3. Souter (1963) p. 145
  4. (ring basa Belanda) 'Nieuw Guinea' Archived 2020-01-09 at the Wayback Machine, in de De Locomotief, donderdag 5 maart 1885 no. 57. Visited 2 July 2013
  5. Petocz, Ronald G. (1989). Conservation and Development in Irian Jaya: A Strategy for Rational Resource Utilization. Brill, 1989.
  6. Setiawan, Muhammad Eko, Désain Struktur Atas Jembatan Cable Stayed Bentang 470 Meter (PDF), Universitas Katolik Maranatha

Pranala jaba uah

  • Souter, Gavin (1963). New Guinea: The Last Unknown. Angus & Robertson. ISBN 0-207-94627-2.

Mal:Tukad ring Papua Mal:Tukad ring Indonésia