Tawan Karang (Taban Karang) inggih punika hak istiméwa sané kadruénang olih raja-raja Bali ring sadurungnyané, para raja dados ngambil kapal-kapal sané kadampar ring genahnyané soang-soang miwah daging kapalnuané punika.

Masa Bali Kuna uah

Tawan Karang sampun kauningin ri tatkala masa Bali Kuna, kabaosang ring kalih prasasti, inggih punika:

"anada tua banyaga turun ditu, paniken di hyangapi, parunggahna ana mati ya tua banyaga, parduan drbyana, ana cakcak lancangna kajadyan papagerangen kuta
Artosnyané: "yéning wénten dagang sané malabuh irika, kaaturang ring Hyang Api persembahannyané. Yéning dagang punika padem, padruwénnyané patut kapah dados kalih. Yéning jukungnyané usak utawi pecah dados kadadosang pagar bénteng[1]
"me yanad taban karang ditu, perahu, lancing, jukung, talaka, anak banwa katatahwan di ya, kajadyan wrddhi kinwa[na] ma katahu aku, pynnekangna baktina, di bhatara punta hyang?"
Artosnyané: "yéning wénten peristiwa-peristiwa tawan karang (taban karang) ring jukung, lancang, talaka, miwah kauningin olih krama désané, mangda kadadosang wrddhi (sakadi persembahan). sasampun kauningayang sareng tiang, mangda kaaturang ring Bhatara Punta Hyang"[1]

Pangicalan Tawan Karang I uah

Belanda ngrasayang kawéntenan Tawan Karang pacang ngancem genah Belandané, nika mawinan kawéntenan Tawan Karang kaicalang manut saking perjanjian:[2]

  • Kerajaan Badung ring tanggal 28 Novémber 1842
  • Kerajaan Karangasem ring tanggal 1 Méi 1843
  • Kerajaan Buléléng, ring tanggal 8 Méi 1843
  • Kerajaan Tabanan ring tanggal 22 Juni 1843

Wénten taler sané maosang ring warsa 1843 Kerajaan Buléléng sareng cumpu tekén pangicalan Tawan Karang.[3]

Serbuan Belanda uah

Perjanjian punika nénten sayukti kalaksanayang, ring warsa 1844 wénten malih perampasan sareng kapal-kapal Belanda sané karam ring Pantai Prancak miwah Sangsit. Ring warsa 1845 Raja Buléléng nénten cumpu sareng perjanjian pangicalan Tawan Karang. Nika mawinan Belanda nganggén pidarta indik Tawan Karang antuk nyerang Bali ring Perang Bali I ring warsa 1846, Perang Bali II ring warsa 1848, miwah Perang Bali III ring warsa 1849.

Pangicalan Tawan Karang II uah

Sasampun penyerbuan Belanda, penandatanganan perjanjian pangicalan Tawan Karang salanturnyané kasarengin antuk kerajaan-kerajaan sakadi:[2]

  • Kerajaan Bangli ring tanggal 25 Juni 1849
  • Kerajaan Jembrana ring tanggal 30 Juni 1849
  • Kerajaan Gianyar ring tanggal 13 Juli 1849
  • Kerajaan Klungkung ring tanggal 13 Juli 1849

Ring tanggal 13 ngantos 15 Juli warsa 1849 katandatanganin perjanjian perdamaian ring Kuta antuk ngarérénang patempuran olih raja-raja Bali sareng Belanda. Ring perdaméan puniki, raja-raja Bali maosang malih indik pangicalan adat Tawan Karang.[4]

Serbuan Salanturnyané uah

Ring tanggal 27 Méi warsa 1904 wénten kapal sané mawasta Sri Kumala kandas ring Pasih Sanur. Makudang-kudang rahina salanturnyané sang sané madué kapal punika maosang indik barang berharga sané wénten ring kapal punika kaambil sareng krama ring Sanur. Nika mawinan Belanda malih nyerang Kerajaan Badung sané kawastanin Puputan Badung ring tanggal 20 Septémber warsa 1906.

Pustaka uah

  1. 1,0 1,1 ^ a b Tawan Karang, suatu aturan transportasi laut di Bali pada masa lalu
  2. 2,0 2,1 Ilham, Muhammad; Zami, Rahyu (2019-12-31). "TAWAN KARANG DALAM PERPOLITIKAN KOLONIAL BELANDA DENGAN RAJA-RAJA BALI BERDASARKAN SURAT-SURAT KONTRAK ABAD KE-19". Sejarah dan Budaya : Jurnal Sejarah, Budaya, dan Pengajarannya. 13 (2): 217. doi:10.17977/um020v13i22019p217-227. ISSN 2503-1147.
  3. a b c Sejarah nasional Indonésia: Nusantara pada abad ke-18 dan ke-19
  4. a b Petrus Haryo Sabtono, Praktik Adat Tawan Karang Sebagai Dalih Ekspedisi Militer Belanda Melakukan Ekspansi ke Kerajaan Badung, 1904-1906