keledi, kledi, keluri, kadire utawi enkulurai (basa Iban) inggih punika piranti musik saking Sarawak, Malaysia Kangin miwah Nusa Kalimantan sané malakar saking tiing, tabu utawi kau.[2][3][4] Mawit saking buku "The New Gove Dictionary of Music" lelintihan keledi kamainang olih Wong Ulu sané maasal saking Sarawak, Malaysia, wawengkon kalér kawan nusa Kalimantan.[2] Ring krama Iban piranti musik punika enkulurai. Suku liyanan polih ngamainang piranti musik puniki riantarané wong Kayan miwah wong Kenyah.[2] Ring abad ka-21, piranti puniki makéhan sampun ical; yadiastun durung punah, para panilik méweh ngacunduk sira sané makarya utawi nganggén piranti puniki.

Keledi
Keledi
Keledi
KlasipikasiInstrumén upin
Klasifikasi Hornbostel-Sachs
(Komposit kordofon)
KauahinIndonésia (Wong Dayak)[1]
Instrumen terkait

Piranti musik puniki sekadi khaen,[2] sané kamainang olih wong Laos, wong Thailand miwah wong Muong saking Kamboja, Thailand, miwah Viétnam.

Lelintihan uah

 
Musik organ sané kapaat ring Candi Borobudur, saking abad ka-9 Maséhi

Piranti musik tradisional puniki dados organ musik pinih purwa ring Indonésia. Kanikayang mayusa ngantos 3.000 warsa. Wénten taler sané nganikayang, kledi pinaka silih tunggil pangapti kariptané piranti musik organ modérn.[5] Yukti keledi sampun wénten sadurung Candi Borobudur kaadegang, santukan ring rélief'né wénten kapaat piranti musik sekadi keledi, irika kapaat sinarengan piranti musik dayak liyanan minakadi sapé miwah kecapi.[6][7] Ring abad ka-20 piranti musik puniki akéhné nyansan nyusut, santukan nénten akéh malih krama dayaké ngamargiang ritual, kautama nénten ngamargiang ritual mengayau. Ring 20 Oktober 2015, piranti musik tradisional khas Dayak puniki polih pangakuan dados Tetamian Budaya Tenbenda Indonésia saking Kemendikbud Républik Indonésia, antuk régister budaya nomer 201500254.[1]

Rupa uah

 
Musisi Dayak makta musik organ ring Tenggarong, Kalimantan, ring pamahbah abad ka-20.

Keledi madaging of 4-6 pipa tiing (lantangné maukuran akéh saking 75 nganti 105 cm), kaseet dados asiki utawi katemplék nganggén engket miwah kasambungang nuju aledné, satunggil prungpung saking kulit tabu utawi kau, sané sampun tuh. Prungpung punika minab gedéné 8 nuju 15 mm. Tabu pangaryananné prasida kapilih antuk pahan sekadi pipa lantang sané dados pipa anggén ngupin maukuran 20 cm. Sawilang pipa ngelah bolong sané malakar saking tiing utawi logam. Sané ngupin prasida ngatur swarané nganggén jerijiné sekadi manyuling.[2]

Lantang pipa mavariasi manutin sang sané ngarayanin piranti puniki, yadiastun rerata lantangné sawatara kalih tapak batis. "Enkulurai" saking wong Iban lantangné prasida nganti nem tapak batis. Pipa pinih lantang ring piranti musik Iban ngelah wewehan tabu tumbuk ring pipané, sané mawiguna mingaturin suara pipa sekadi masuara éndép.

Pawigunan uah

 
Yowana Dayak ngamainang keledi

Sacara tradisional, keledi kaanggén ring acara pésta antuk ngamanggalain sesolahan miwah ritual maboros sirah manusa utawi kauningin antuk mengayau. Sané mangkin ritual nénten malih akéh kamargiang, santukan punika keledi kapah kamainang miwah kakaryanin malih ring soang-soang wawengkon krama dayak.

Satunggil panilik musik abad ka-21 ngaminabang piranti musik puniki sampun punah ring Kalimantan, ring sisi pahan Indonesia, ngantos ipun nyingakin video ring warsa 2014, satunggil yowana ngamainang piranti musik puniki.[8]

Ipun nguningin ring warsa 2020 satunggil sekaa kulawarga kantun ngaryanin ring Désa Éngkurai, Kabupatén Melawi, Kalimantan Kawan. Ipun ngacunduk pinaka satunggil musisi, Pak Bunau, miwah makudang semeton lanangné kantun makarya piranti musik punika, ring kulawarga punika keledi kasengguh kadedek. Kulawrgané punika wong Dayak, ipun ngacunduk pinaka riantara para pemain sané masisa, piranti musik puniki kaanggén antuk bali-balihan, rélaksasi, miwah masolah.[9]

Piranti puniki polih kaanggén ring duur panggung ring Indonésia, olih Balaan Tumaan Ensemble sané kamanggalain olih musisi miwah komposer Nursalim Yadi Anugerah. Maka tiga tampil ring panggung "Pekan Komponis Indonesia 2019" sané kaselenggara olih Déwan Kasenian Jakarta antuk ngadukung musisi yowana.[10]

Setélan uah

Satunggal makalah akademis saking warsa 1915 ngamaosang piranti puniki ring pahan indik nada suara musik lokal. Instrumen puniki kaanggén antuk ngaryanin musik polikordal miwah kaatur nuju skala pentatonik, pinih tegeh nuju pinih éndép: C B G F E C. Pinih ungkur madaging suara c sané dados suara pinih éndép.[11]

Galeri uah

Pustaka uah

  1. 1,0 1,1 "Warisan Budaya Takbenda Indonesia|Kledik". 2022-01-25. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2023-03-11. Kaaksés 2023-03-07.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Margaret J. Kartomi (1984). "Keledi". Ring Stanley Sadie (ed.). The New Grove Dictionary of Musical Instruments. 2. London: MacMillan Press Limited. p. 370. ISBN 0-943818-05-2.
  3. "Keluri". Encyclopaedic Dictionary of Music, Volume 2. Gyan Publishing House. 2005. ISBN 9788182052017. Keluri: Also calledkeledi or enkulurai...
  4. "Kadire'/Kaduri/Keluri » Budaya Indonesia". budaya-indonesia.org. Kaaksés 2023-03-11.
  5. Editor (2018-07-06). "Kledi, Alat Musik Tiup Tradisional Khas Suku Dayak". 1001 Indonesia (ring Indonesia). Kaaksés 2023-03-11.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  6. admin (2016-12-07). "Ancient Musical Instruments in Sound of Borobudur". Taman Wisata Candi (ring Indonesia). Kaaksés 2023-03-11.
  7. Haryanto, Haryanto (2022-05-29). "Narasi Musik Kalimantan pada Abad IX : Tinjauan Relief Candi Borobudur". SELONDING (ring Indonesia). 18 (1): 34–48. doi:10.24821/sl.v18i1.7026. ISSN 2685-9327.
  8. Nursalim Yadi Anugerah. "Daak Tingaang - Yadi (Balaan Tumaan Ensemble)". YouTube. Balaan Tumaan Ensemble meets Arum Sih Gamelan-Orchester, Übersee-Museum Bremen, Germany
  9. "ak Bunau's Kadedek: Mouth Organs in the Heart of Indonesian Borneo". Aural Archipelago. 17 Séptémber 2017.
  10. Joel Thaher (video). "HNGNGAAN III (2019) - NURSALIM YADI ANUGERAH". Nursalim Yadi Anugerah. Hngngan III is a serie of piece for Kaldii' (Dayaknesse Mouth Organ). Hngngan III is for mouth organ quartet. - Musicians: Balaan Tumaan Ensemble Juan Arminandi, Reza Zulianda, I Kadek Andika Wibawa, Nursalim Yadi Anugerah - Recorded by: Pekan Komponis Indonesia 2019 Video by : Joel Thaher - Jakarta, November 4th 2019. [From video:Jakarta Arts Council, Pekan Komponis Indonesia, 3-6 November 2019]
  11. C. S. Myers (1913). "The Beginnings of Music". Ring E. C. Quiggin (ed.). Essays and Studies Presented to William Ridgeway (PDF). Cambridge University Press. pp. 571–573. Suara éndép puniki nénten wantah ring panganggé suara sakéwanten kaanggén taler ring musik instrumental Sarawak. Keluri Sarawak, madaging nenem pipa sané kapasangin ring tabu sané pahan baongné mawiguna dados corong, ngicain skala sané pateh, Ċ B G F E C, ring dija nada pinih éndép (miwah suara liyanan) kaanggén dados suara pinih éndép. Keluri kapah-kapah kaanggén dados pangiring lagu.