Karatuan Gélgél

Karatuan Gélgél inggih punika silih tunggil karatuan sané wénten ring Bali duké dumun.Kaketus saking Babad Dalem (kasusun ring abad ka-18), Karatuan Bali kakasorang olih Karatuan Jawi Hindu ring Majapahit kalanturang antuk dinasti ring Samprangan (kabupatén Gianyar kocap mangkin), nampek ring Karatuan duk ilu mawasta Bedulu. Sang sané kapertama nguasanin Samprangan inggih punika Sri Aji Kresna Kepakisan. Ida madué tiga putra. Kapertama Dalem Samprangan sané nénten prasida waged makuasa. Arin Ida, Dalem Ketut nangun karatuan anyar ring Gélgél, samantara Samprangan kelem nénten prasida pratiaksa.[1]

Gapura ring ajeng Karatuan Gélgél

Sejarah Kawéntenan uah

Karatuan Gélgél wénten sangkaning pakarsan Kyai Klapodyana (Gusti Kubon Tubuh). Désa Gélgél pinaka wewidangan sané kakuasanin olih Arya Kutawaringin tur Kyai Klapodyana pinaka putran Ida sané kapertama. Ri kala lahé duk punika sedeng genting punika mawinan Griyan Ida kadadosang karaton Ida Dalem Ktut Ngulesir.

Wénten tiga jalaran sané prasida kacingak ri kala Karatuan Samplangan késah ka Swécapura (Gélgél). Kapertama, sahan punika prasida mamargi antar tur Agra Samplangan nénten malih kaicén pigugu saking panglingsir karatuan. Kaping kalih, sahan unteng pamerintahan puniki akéhan katimbangin antuk dasar kawicaksanan ring widang politik. Para yogia sané kapimpin olih Kyai Klapodyana nganggep gegelikan pamerintahan Agra Samplangan majanten ngawenang baya ring widang politik karatuan, punika mawinan patut kaamanang. Ngentosin tahta tur mindahang ibukota pinaka pamutus sané pinih becik. Kaping tiga, wénten malih katimbangin indik komunikasi miwah transportasi. Jarak bandar Jumpai ka Gélgél nénten doh pisan (kirang langkung 2 kilometer). Majanten efisien yéning kasaihang antuk Bandar Rangkan (Désa Lebih) sané majarak kirang langkung 10-12 kilometer. Carik sané linggah tur wredi ring wewidangan Karatuan Gélgél sané becikan tekén carik-carik sané wénten ring wewidangan Samplangan taler pinaka tetimbangan olih Kyai Klapodyana.[2]

Raja-raja Karatuan Gélgél uah

  1. Dalem Ktut Ngulesir
  2. Dalem Batur Enggong
  3. Dalem Bekung
  4. Dalem Sagening
  5. Dalem Anom Pemahyun
  6. Dalem Dimadé
  7. Kryan Agung Maruti

Pustaka uah

  1. I Wayan Warna et al. (1986), Babad Dalem; Teks dan terjemahan. Denpasar: Dinas Pendidkan dan Kebudayaan Propinsi Daérah Tingkat I Bali.
  2. Putra, Ida Bagus Rai, Sejarah Bali Madya (Pertengahan) dan Wacana Pabalik Kryan Agung Maruti Dimade terhadap Kraton Swechapura (Gelgel). Prodi Sastra Bali FSB Unud: 2014. hal. 15-25.