Téktékan kesenian karawitan ring Bali, kasub kakembangang olih krama Désa Kerambitan, Kabupatén Tabanan. Lakaran nyané saking tiing sané ketabuh olih jadma 30-40. Tektekan mawit saking kruna ”Ték”, manados kruna satma dados tékték, polih pangiring an dados téktékan. Aran Téktékan punika nikayang kesenian sané saking swara ték,ték,ték…., ri kala tiing punika kagetok.[1]

Tradisi Tektekan inggih punika silih sinunggil tradisi sane wenten ring Provinsi Bali, yaning selehang ring kawentenannyane tradisi puniki rumasuk ring teater total. Tradisi Tektekan inggih puniik tradisi krama Baline sane urip lan pamarginnyane satinut ring kawentena panglimbak jagate.[2]

Lelintihan uah

Ring Désa Kerambitan kesenian punika kawéntenang ring duké riin ri kala grubug utawi wénten jadma sané kaengkebang olih Gamang utawi Wong Samar, pacang kalaksanayang nektek punika ngetok swatek sané prasida maswara, punika kalaksanayang ring nampek genah nyané ical. Kaceritayang ring warsa 1920-an wénten grubug ring Désa Kerambitan sané ngicalang akéh jadma. Krama désa ngapercayain punika tatindakan saking atma-atma corah. Rikala grubug punika ring wengi nyané wénten swara-swara sané nénten ketah, galah pamumut grubug punika nénten kacawang. Kramané ngetok swatek sané prasida maswara, pinaka ngicalang rasa jerih miwah nincapang rasa jengah, ring tengah grubug punika.

Ring warsa 1930 malih wénten grubug ring désa, ring duk punika sumber swara punika kagentosin olih tiing sekadi kulkul, mawinan ipun maswara ték,ték,ték..., para kramané ngaranin téktékan. Sané kagetok ring sandikala, nganti semeng.

Selanturnyané, ring warsa 1965 tektekan kakembangang nganggén carita Calonarang manados senj balihbalihan. Tradisi nékték mangkin kantun kamargiang, sané kekaitang antuk ngicalang bhuta kala tur kesarengin mundut Barong miwah Rangda ngiterin désa, karya punika kalaksanayang ri kala pengerupukan. [1][3]

Tata laksana uah

Tradisi Téktékan kalaksanayang ring sasih kesanga pinaka sasih wayah sané kacingak nénten becik ring dewasa ayu, punika akéh parebuan miwah pecaruan ring sasih punika. Sajebag désa adat ngalaksanayang caru Tawur Kasanga. Sesampuné sandikala para krama ring Désa Kerambitan pacang nektek ngider buana/désa kasarengin antuk nyiratang tirtha sané kasarengin mundut Jero Gedé ngiderin désa.[4]

Wentuk miwah Fungsi uah

Yaning rerehang ring kawentenan wentuk lan fungsinyane, kawentenan tradisi Tektekan kakepah manados kakali; wenten sane tradisi taler pakaryan baru utawi kreasi baru.

Tektekan tradisional inggih punika tradisi sane kamargiang sampun saking rihin utawi ilu olih krama Baline ring Krambitan Kabupaten Tabanan sane kamargiang madasar antukl; spontanitas, nganggen uperenggen matanduran sekadi tambah, kuali, miwah sane lianan, sane pinih utama inggih punika sane ngawinan suara keras. Tektekan jenis puniki nyobyahang kawentenan kramane ring Krambitan Kabupaten Tabanan.Tradisi Tektekan jenis puniki kakepah malih manados kakalih, luire;

Tektekan Branangan uah

Tektekan Branangan inggih punika kasenian Tektekan sane kaanggen Banjar siki mwah Banjar lianan antuk utsaha persaingan, kramane punika rikalaning nektek pet prade ngantos semeng. Mangdane kawentenan acarane punika nenten sang sane mirengang utawi penontone nenten med antuk miarsayang kawentenan tradisi Tektekan puniki ngantos puput, soang-soang banjar nyolahang saluir napi sane manados kabisan ring kramane, matatujon mangdane sang sane miarsayang nenten putus-putus miarsayang kawentenan Tektekan Branangan. Tajujon Tektekan Branangan puniki kaanggen nulak mrana ring Krambitan

Tektekan Undangan uah

Tektekan Undangan puniki wenten sangkaning sistem undangan inggih punika pamiletnyane wenten sangkaning kawentenan uleman saking banjar sane sampun katiba puniki polih magilir. Ring tektekan puniki uleman pinaka unsur jengah sane pinih taeb pisan. Napi ke jengah sane kamaksud iriki?

Jengah sane kamaksud iriki inggih punika semangat bersaing. Ring konteks puniki budaya jengah manados budaya sane bersifat dinamis sane kadruwenang olih budayane punika, proses utawi gerak sane manados tuntungin tumbak panglimbak kahuripan kramane. Uperengga sane kaanggen ring Tektekan Undangan puniki inggih punika; gambelan makadi kendang, okokan, lempengan besi utawi baja. Salanturnyane tata rias wajah utawi wusana sane kaanggen ngiket kasesuaiang ring kawentenan duwen krama banjare. Tektekan kreasi baru inggih punika panglimbak saking Tektekan tradisional, wentuk kreasi puniki tiosan ring nganggen panyarita, taler nganggen unsur sane tiosan. Kawentenan panglimbak globalisasi bilih-bilih ring widang pariwisata Bali, sane ngawinang akeh kawentenan metu pakaryan-pakaryan baru sane syaga antuk kaadol. Mabina ring tradisi Tektekan Krambitan puniki sane kakaryanin duk warsa 1966 ( Siu Sangangatus Nem Dasa Nem) Produk puniki sampun manados seni wisata ring Puri Agung Desa Kerambitan Kabupaten Tabanan.

Artos Tektekan uah

Manut ring etimologi kruna tektekan saking kruna Tek, kadadosang kruna majemuk tektek, kaimbuhang antuk akhiran an manados tektekan. Wenten ungkapan wasta ring karya seni Bali nenten meweh, untengne sida katrima olih kramane, maosang wasta utawi nama nenten pikobet sane mabuat. Mapaiketan ring Tektekan, manut ring informasi, Tektekan punika ungkapan sane kaanggen maosang kesenian kadominasiang olih suara "Tek...Tek...Tek..." sane mawiwit saking uperengga sane kaanggen.

Pustaka uah

  1. 1,0 1,1 (Indonésia) Mengurai Asal Mula Tek-Tekan Di Désa Kerambitan, Tabanan, Direktorat Jendral Kebudayaan Républik Indonésia, kaarsipin saking versi asli tanggal 2022-08-10, kaaksés 27 Séptémber 2020
  2. "Tektekan". Kemendikbud. 2011-01-01. Kaaksés 2023-03-11.
  3. (Inggris) Sariada, I Ketut; Ginaya, Gedé (2019), "Tektekan Calonarang At Puri Anyar Kerambitan", International Journal of Linguistics, Literature and Culture, 5 (3): 48-60
  4. (Indonésia) Tektekan di Désa Kerambitan Tabanan, Dinas Kebudayaan Kabupatén Tabanan, kaarsipin saking versi asli tanggal 2022-07-27, kaaksés 27 Séptémber 2020