Pidarta inggih punika mababaosan indik napi sané jagi kauningayang ring marep anak lianan, mangda sang sané miragiang ngresep antuk sané kauningayang. Pidarta punika ngabaosang indik napi sané kapikayunang, mangda unteng pikayunan punika kawedar majeng ring sang sané miragiang. Tatujon lianan saking mapidarta inggih punika mangda sang sané miragiang, prasida nglaksanayang napi sané kabaosang olih sang sané mapidarta. Ring basa Indonésia pidarta kawastanin Pidato. Mapidarta ketahnyané kalaksanayang ring ajeng anaké akéh, miwah ring suatu acara.[1] Sang sané mapidarta kawastanin agrawakya[2] (ugrawakia?) utawi sang pamidarta.

Sang sané mapidarta

Soroh pidarta uah

  • Pidarta Tutur (Ekstempore) inggih punika pidarta sané dagingnyané sampun kasiyagayang sadurungnyané, daging sané sampun kasiyagayang kahapalang. Nika mawinan ri tatkala mapidarta, sang sané mapidarta nénten makta téks utawi ngwacén téks.
  • Pidarta Ardatutur (Memoriter) inggih punika pidarta sané kasayagayang, unteng-unteng sané jagi karaosang kacatet ring kertas. Ritatkala mapidarta unteng-unteng punika kaanggén antuk ngélingang sang sané mapidarta antuk napi sané jagi kabaosang.
  • Pidarta Dadakan (Impromtu) inggih punika pidarta sané kalaksanayang dadakan, nika mawinan pidarta puniki nénten kasiyagayang. Sang sané mapidarta ngrereh unteng sané kabaosang ri tatkala sang sané mapidarta punika mapidarta. Ritatkala mapidarta, sang sané mapidarta nénten makta téks miwah nénten ngwacén téks.
  • Pidarta Ngwacén Naskah (Manuskrip) inggih punika pidarta sané sampun kasiagayang sadurungnyané, sang sané mapidarta sampun ngaryanin téks sané dagingnyané indik unteng sané jagi kabaosang. Téks punika kabakta tur kawacén ri tatkala mapidarta olih sang sané mapidarta.[3]

Wangun pidarta uah

  • Murda inggih punika judul saking pidarta sané jagi kabaosang
  • Pamahbah inggih punika pembukaan sané kapah dados ngaturang suksma, ngaturang pangastuti panganjali, ngaturang pangayubagia, miwah nyihnahang angga
  • Daging inggih punika unteng utawi daging indik napi sané jagi kabaosang ri tatkala mapidarta. Daging puniki manut saking téma utawi acara napi sané karauhin
  • Pamuput inggih punika penutupan pidarta, kapah dados nyutetang unteng sané kabaosang, ngaturang suksma, nunas pangampura, miwah ngaturang pangastuti paramasantih

Tata cara mapidarta uah

  • Wicara inggih punika kawagedan utawi kaahlian indik ngabaosang unteng pikayunan ri tatkala mapidarta
  • Wirama inggih punika kawagedan utawi kaahlian ngamedalang suara utawi intonasi suara ri tatkala mapidarta, manut saking topik sané kabaosang
  • Wirasa inggih punika kawagedan antuk ngrasayang napi sané kabaosang, ngresepang topik sané kabaosang ring rasa ragannyané, mangda nénten sekadi ngwacén utawi ngapalang téks manten
  • Wiraga inggih punika kawagedan antuk ngolah raga utawi gerak tubuh miwah semita, ri tatkala mapidarta. Mangda sang sané miragiang prasida ngresep ring napi sané kabaosang
  • Wesata inggih punika nyobyahang unteng pidarta saking unteng pikayunan sané manut ring wiraga

Istilah pidarta manut saking untengnyané uah

  • Dharma Wacana inggih punika pidarta sané maosang indik sastra agama utawi kaweruhan sané manut saking dharma
  • Sambrawa Wacana inggih punika pidarta sané matetujon antuk nyanggra tamiu sané rauh ring suatu upacara adat miwah upacara agama
  • Dharma Tula inggih punika pidarta sané matetujon antuk mabligbagan utawi diskusi indik napi sané kapikobetang
  • Widya Tula inggih punika pidarta sané kalaksanayang antuk mabligbagang indik kaweruhan, ajah-ajahan, utawi ilmu pengetahuan
  • Dharma Suaka inggih punika pidarta sané matetujon antuk ngabaosang indik napi sané jagi kasuakayang
  • Atur Piuning inggih punika pidarta sané kalaksanayang antuk nguningayang ring anaké sané lianan indik karya sané jagi kalaksanayang

Pustaka uah

  1. Yuliyastuti (Rabu, 21 Désémber 2011). "Bahasa Bali: PIDARTA BAHASA BALI". Bahasa Bali. Kaaksés 15 Séptémber 2020. Check date values in: |date= (help)
  2. Sutjaja, I. Gusti Madé (2013-02-28). Tuttle Concise Balinese Dictionary: Balinese-Indonésian-English English-Balinese-Indonésian (ring Inggris). Tuttle Publishing. ISBN 978-1-4629-1084-7.
  3. "Pidarta Bahasa Bali". infoseputaryuni.blogspot.com. Kaaksés 2020-09-15.