Papar Ujung inggih punika satua Rakyat mawit saking desa sane mawasta Desa Muara Tupuh, Kecamatan Laung Tuhup, Kabupaten Murung Raya, Provinsi Kalimantan Tengah. Irika wenten batu matumpuk sane mirib sakadi bendungan utawi mabentangan ring Tukad Papar Laung. Kacritayang batune puniki kapasang olih I Ujung, anak truna sane madue arin istri mapesengan Suli.

Papar Ujung
Satua
AranPapar Ujung
Tasih kasub maaranAsal Usul Papar Ujung
Data
MitologiPapar Ujung
NegaraIndonésia
WewidanganKalimantan Tengah
Pinanggal asaln.n

Daging carita

uah

Kacrita wénten pianak dadua Ujang lan Suli suba katinggalin baan reramane. Ipun maurip ring alas, ngandelang pangupa jiwa saking kegiatan mamula, nandur jukut-jukutan lan woh-wohan. Kadang-kadang Ujang luas maboros ngalih kidang, celeng, kidang utawi buron ane lenan ane dadi anggon lauk. Ujang tumbuh dados anak muani dewasa sane bagus, wanen tur madue kaweruhan keunggulan sane katurunang olih reramannyane. Sapunika taler Suli tumbuh dados anak bajang jegeg, elegan tur wikan pisan. Sedek dina anu I Ujang macelep ka alase ngalih don lontar anggona raab pondok tongosne ajaka dadua nongos. Satondene budal, I Ujang ngorahin adine apang nyakan nasi, ngalap jukut di carike tur ngalap jukut, tur nandang kidang ane suba burone tuni sore. Pinaka adi sane satinut ring adinnyane sane kelihan, Suli negepin sekancan titah adinnyane sane kelihan. Ia masih ningalin adine pesu sambilanga makenyem. I Ujung macelep ka alase ngalih don lontar. Disubane matan aine suba di tengah tendasne tur ia merasa suba cukup don lontar ane alihne, lantas I Ujung makeneh lakar mulih ka pondokne. Neked di pondokne I Ujang nepukin suasana pondokne kaden sepi tur sepi. Ia makeneh Suli sibuk di paon nyiapang dedaaran anggone ajak dadua. Sakewanten, mara ngranjing ka umah, tepukina Suli negak merenung ring paon sambilanga maplalian ngajak bokne ane dawa selem. I Ujung nunden I Suli digelis nyawisang dedaaran, sambilanga I Suli luas manjus ka semere ane ada di ungkur pondokne. Disubane suud manjus, dapetanga I Ujang adine sedeng nyediaang dedaaran. Ia tengkejut pesan sawireh Suli tuah nasi abedik dogen. Raris ipun mataken ring adinnyane, napi mawinan ipun wantah masak nasi akidik. Suli tusing masaut, ia tuah kenyem-kenyem sambilanga ngajak embokne madaar bareng-bareng. Antuk raos sane madaging tanda tanya, Ujang langsung ngajengang nasine punika, kebetulan ipun merasa seduk pisan sesampune ngrereh don palas ring alase. Suud madaar, Suli ngedasin piring, mangkok muah gelas, lantas ngumbah di semere di ungkur pondokne. Sedek dina anu I Ujung majalan ka carike lakar nyemak kahanan entik-entikan ane idup di carikne. Asapunika kejadian sane pateh kemargiang benjangne. Ujung polih tugas nagingin kebutuhan sedina-dina antuk mamula lan maboros, tur saget ngrereh bahan ring alase anggen mecikang pondok-pondoknyane. Sedek dina anu, Suli, adine, ngae amah-amahan lan ngurusang gegaen jumah ane lenan di jumah. Rikala lakar luas ka alase ngalih don palas buka dinane ane suba liwat, I Ujang buin ngorahin adine apang nyakan nasi liu misi jukut muah lauk. Ring alase tan surud-surud I Ujung ngrereh don palas. Ia merluang don palem liu anggon atap pondokne, ane musti enggal mutusang lakar mulih, yadiastun don palem ane maan jani tusing cukup anggon atap umahne. Disubane makelo majalan ia buin teked di pondokne. Pateh sakadi rahinane sane sampun lintang, pondok punika kacingak sepi tur sepi. Ida raris kagentosin. Buin makelo I Ujung ngalih don palas marasa kenyel tur seduk pesan. Ia masuk lantas nepukin adinne Suli negak di kenehne sambilanga nyisir rambutne ane dawa selem. Tan negur I Suli, digelis I Ujungpun masuci tur mapayas. Ritatkala ida ngandikain sang Suli nyawisang ajeng-ajengan, Ida ngamatiang Sang Suli wantah nyediaang ajeng-ajengan akidik. Suli lantas ngajak adine madaar. Yadiastun ia nuutin, di kenehne Ujang nyimpen gedeg marep teken adine ane tusing nuutin pabesenne. Sawireh marasa seduk pesan, I Ujang langsung pragat nasi, jukut-jukutan muah lauk-lauk ane suba gaenang adine. Ia malah ngorahang kenehne teken adinne apang buin nambahin dedaaran ane suba pragat ia ngajeng. Sane ngawinang angob, Suli setata prasida nagingin pinunas adine. Tusing nawang uli dija ia maan nasi, jukut lan laukne. Marasa kaplajahin olih Suli, I Ujung makeneh lakar ngwales laksanan adine. Buin manine, I Ujung majalan ka alase buka dina-dinane ane suba liwat lakar ngalih don lontar. Yadiastun don sane polih ipun ring 3 rahina sane sampun lintang sampun cukup, Ujung sengaja negul don palas sane polih ipun ring rahinane mangkin mangda kacingak akidik pisan. Manut Suli, sepatutne adinnyane polih don sane akeh, napi malih don palas puniki dangan pisan kapanggihin ring alas sane wenten ring sajebag pondok ipun. I Suli makeneh, apa sujatine I Ujung suba luas maboros, tusing ngalih don lontar. Yadian ia tusing taen ngaba mulih buron ane suba buron adine, nanging ia tusing taen ngaba mulih. Kagentosin antuk rasa meled uning, Suli mataken ring Ujung indik akidik don palas sane sampun kapolihang adinnyane. I Ujung ngorahang ento tuah di panyingakan adine dogen. Sujatine don lontar ane ambil ia di alase gede-gede pesan tur cukup anggon raab pondokne. Rikala Suli kapangandikayang olih adine ngembusin daun lontar, awakne mantuk ka duur ngaenang sarung sane anggona ulung. Suli rumasa kimud pesan teken adine ulian kejadian ento. Ipun malaib saking arinipune. Nganggen kawisesan gaibnyane, Ujung mautsaha mangda adinnyane nenten malaib antuk makarya batu matumpuk tegeh (papar). Sang Suli nglanturang antuk pikayunannyane antuk nganggen kawisesan gaibnyane ngusak-asik papan batu sane kakaryanin olih Ujung, mangda prasida nglanturang malaib. Rikala marasa kenyel pisan, raris Suli manggihin pondok. Digelis ipun ngranjing ka pondok tur sirep irika. Disubane Suli bangun uli sirepne, ia makesiab sawireh di arepne ada nasi, jukut-jukutan, jangkep misi lauk. Seduk ngaenang Suli ngamah sanganan ento, yadiastun di kenehne sedeng makeneh-keneh nyen anake ane suba nyakan tur nyiapang ajengan ento. Suli makeneh lakar nongos di pondokne kanti teka ane ngelah pondokne. Nanging tan kajangka, I Suli manggihin sane nuenang pondok tur sane nyawisang ajengan punika wantah I Ujung, adinnyane sane kelihan. Tips ane setata kenehang Suli tusing buin ngalih ia, tan kauningin Suli, terus nututin Suli kija-kija ia majalan. Sang Suli sane marasa sujati kangen ring adine, pamuputne nunas ampura ring adine antuk parilaksanan adine ring malaib makelo. Sedek dina anu, Ujung merasa suksma lan bagia sawireh ia nyidaang idup ngajak adine buin cara ipidan.[1]

Pustaka

uah
  1. "Warisan Budaya Takbenda | Asal Usul Papar Ujung". warisanbudaya.kemdikbud.go.id. Kaaksés 2024-08-24.