Topéng Sidakarya: Bina pantaraning révisi

Kontén kaapus Kontén kawewehin
Nénten wénten ringkesan uahan
Nénten wénten ringkesan uahan
Carik 1:
é[[Berkas:Topeng Sidakarya Bali.jpg|jmpl]]
'''Topéng Sidakarya''' inggih punika silih tunggil sasolahan saking Bali sané ngranjing ring Daftar Warisan Budaya Takbenda Indonésia [[UNESCO]] warsa 2015 nomornyané 201500246.<ref>{{Cite book|title=Katalog Warisan Budaya Takbenda Indonesia 2018 Buku Satu|last=Kementerian|first=Pendidikan dan Kebudayaan|date=2018|publisher=Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan|isbn=|location=|pages=|url-status=live}}</ref> Wastan sasolahan Topéng Sidakarya mawit saking kalih kruna, inggihnyané ''topéng'' miwah ''Sidakarya''. Topéng wit saking kruna tup sané artosnyané tutup. Sidakarya mawit saking sida sane maartos prasida sareng karya sané madué artos tetujon utawi karya. Sidakarya madué teges muputang karya utawi prasida nemu tetujon. Topéng Sidakarya taler pinaka cihna yéning upakara sampun prasida kalaksanayang tur mamargi antar.<ref name="BOBO">{{Cite web|url=https://bobo.grid.id/read/08682514/topeng-sidakarya-kesenian-khas-bali-yang-unik-dan-penuh-makna|title=Topeng Sidakarya, Kesenian Khas Bali yang Unik dan Penuh Makna - Semua Halaman - Bobo|website=bobo.grid.id|language=id|access-date=2021-03-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://baliexpress.jawapos.com/read/2017/10/11/19017/topeng-sidakarya-bermula-dari-brahmana-dekil-muncul-di-besakih|title=Topeng Sidakarya Bermula dari Brahmana Dekil Muncul di Besakih|last=JawaPos.com|date=2017-10-11|website=baliexpress.jawapos.com|language=id|access-date=2021-03-06}}</ref>
[[Berkas:Topeng Sidakarya.jpg|jmpl]]
Mangkin, sasolahan Topéng Sidakarya kaanggén nyangkepin upacara Yadnya ring Bali. Umpaminyané ring désa [[Rianggedé, Penebel, Tabanan|Rianggedé]], [[Penebel, Tabanan|Penebel]], [[Kabupatén Tabanan|Tabanan]], igelan Sidakarya patut kalaksanayang ring upacara. Igel topéng kasolahang pinaka wewalen sadurung upakara matur sembah kamargiang olih sang sulinggih. Tetujonnyané mangda upakara punika prasida mamargi sidaning don tur nénten katiba lara utawi baya. Ring panguntatin sasolahan, sang pragina jagi ngura pis kepeng sareng baas kuning (sekarura) pinaka cihna karahayuan miwah karahajengan.<ref>{{Cite journal|last=Putu Melani Chandra Dewi|first=I Putu Putrayana Wardana|year=Juni 2018|title=Mengenal Sejarah dan Perkembangan Topeng Sidakarya|url=https://ejournal.undiksha.ac.id/index.php/AP/article/download/20788/12866|journal=Acarya Pustaka|volume=5|issue=1|pages=16|doi=}}</ref>
 
== Lelintihan ==
 
 
Sasuratan indik lelintihan Sidakarya munggah ring lontar sané mamurda ''Bebali Sidakarya'', druén Ida Pedanda Gede Nyoman Gunung saking Biau, Muncan, Karangasem miwah ''Babad Sidakarya'' sané kasusun olih I Nyoman Kantun, S.H., M.H. sareng Drs. I Ketut Yadnya nyuratang indik Brahmana Keling silih tunggill pedanda saking Jawa Timur. Kasengguh Ida Dalem Sidakaryapinaka brahmana wulaka pratisentana sakya saking Keling utawi brahmana Keling. Ida wantah putra Dang Hyang Kayu Manis, putu Mpu Candra, kumpi saking Mpu Bahula tur Mpu Beradah. Dang Hyang Kayu Manis sdados nabe dari Dalem Baturénggong, raja Gélgél, Klungkung.
 
Sadurung ka Bali, ida mimpin ''selamatan'' ring Madura. Rikala Dang Hyang Kayu Manis rauh ka Jawa, ida macunduk sareng ajinnyané. Nénten kacritayang pamargin ida saking Jawa nuju ka Bali, sarauh ipun ring Puri Gélgél, puri punika sepi duaning Dalem Baturénggong kari lunga ka Pura Besakih nyayagayang upacara. Brahmana nuju pura punika. Sarauhé irika ida kasapén sareng panjak sané nakénin tetujonné mrika. Ida taler nuju palinggih jagi mararian ajebos. Nénten sué, rauh raja tur nyingakin panganggén ida sané bocok..
 
Duk raja nyingakin pangganggé punika, ida nénten ngakuin brahmana Keling laut katundung. Ida maglingsir saking Pura Besakih taler ngamedalang paucap Kutu Pastu dagingnyané: ''Wastu tata astu, karya sane kalaksanayang tan sidakarya, gumi kebus, krama keni gering, sarwa gumatat-gumititi ngrubeda''. Nénten sué, lara punika nimpa kraton Bali kaserang gumatat-gumitit sareng gering. Lantur, Raja ngutus parekannyané ngrereh Brahmana Keling tur prasida matemu ring wewidangan Bandanda Negara sane mangkin kasengguh Désa Sidakarya. Ida prasida ngawinang sami becik malih. Pinaka cihna saking Dalem Sidakarya tur ngwangun parahyangan, ring 1518 M, Dalem Waturenggong ngadegang Pura Dalem Sidakarya (tahun Saka 1615).<ref name="mantra hindu">{{Cite web|url=http://www.mantrahindu.com/sejarah-dan-makna-topeng-sidakarya/|title=Sejarah dan Makna Topeng Sidakarya|last=Sugiarta|first=Nopen|date=2016-06-14|website=Mantra Hindu Bali|language=id-ID|access-date=2020-07-04}}</ref>
[[Berkas:Pembuat_tapel_barong_dan_topeng.jpg|pra=https://id.wikipedia.org/wiki/Berkas:Pembuat_tapel_barong_dan_topeng.jpg|ka|jmpl|250x250px|Pembuat tapel barong dan topeng di Bali]]
 
== Pustaka ==