Kumbang Bernaung

Bernaung Kumbang mawiwit saking krama Dayak ring Kalimantan, Indonesia. Satua puniki pinaka pahan saking tradisi lisan ipun sane katedunang saking turun-temurun. Legenda puniki ngranjing ring mitologi Dayak sane nyarengang unsur-unsur magis lan kapercayaan ring kekuatan alam lan makhluk supranatural. Kumbang ring satua puniki nyihnayang kawisesan lan kawagedan ngaruruh jagat sane wenten ring sajebagnyane malarapan antuk parilaksana magis. Kumbang Barnaung inggih punika manusa sane madue kawisesan ngubah kahanan alam. Ring legenda, kumbang puniki nyarengin ring proses ngawentuk danu. Satua sering nyarengin pamargi utawi utsaha ngadepin makudang-kudang pikobet ring sajeroning pamargi, becik saking alam utawi makhluk sane lianan. Antuk kawagedan lan kawicaksanannyane, kumbang prasida ngaonang sekancan pikobet lan muputang tugasnyane sane kapuputang antuk ngawentenang danu.

Kumbang Bernaung
Satua
AranKumbang Bernaung
Tasih kasub maaranLegenda Danu Malawén
Data
MitologiDanu Malawén
NegaraIndonésia
WewidanganKalimantan Tengah
Pinanggal asaln.n

Daging carita

uah

Dusun Sanggu inggih punika desa alit sane wenten ring sisin danu. Ring tepining alas ring sisin dusun puniki meneng kulawarga sane sederhana pisan. Kulawarga puniki wantah madue oka asiki, lanang mapesengan Kumbang Bernaung. Kahuripan kulawarga Kumbang Teduh puniki kawangun antuk mamula, mancing ring tukad lan danu lan maboros anggen nagingin kebutuhan dagingnyane.

Asapunika, kahuripan sane memargi wantah kahuripan sane sederhana pisan tur banget ngandelang pasuecan alam. Yadiastun asapunika, kauripan ipun dahat ngledangin, alami tur cukup pisan santukan sumber daya alam punika akeh pisan prasida nagingin kebutuhan ipun. Pasayuban Kumbang inggih punika pianak sane satinut ring reramannyane. Anake alit puniki tumbuh dados anak truna sane gagah, ganteng tur sederhana.

Alon-alon, anak truna puniki ngrasayang wenten pauwahan sane ageng ring sajeroning ragannyane mawinan ipun ngawit ngrasayang napi arti kahuripan punika. Cutetne, ia ngawit ngranjing ring masa remaja. Sedek dina anu, ada orta lakar ada pesta sasolahan di desa pisagane. Duaning akeh anake maosang indik orti becik punika, ortine punika taler rauh ring Kumbang Bernaung ring muncuk desane. Suba teka galah sasolahan, I Kumbang nunas lugra teken reramanne. Ternyata reramanne ngijinin ia luas ka desa seberang.

Dawa ceritane, Kumbang suba neked di desa pisagane. Napi kejadiané? Ternyata rauhnyane ngawinang akeh panyingakan sane nguratiang ipun. Penampilannyane dados truna sane lusuh tur lacur sane magenah ring muncuk desa, sampun ngawinang ipun kacingak dados truna sane pinih nista yening saihang sareng truna sane akehan. Teges ipun wantah jadma sane pinih meweh ring pantaraning para tamiu sane rauh. Ida sedih manggihin kasujatian sane nenten becik.

Yadiastun asapunika, ipun tetep kekeh mangda tetep ring arena sasolahan santukan durung naenin nyingakin sadurungnyane. Acara sampun kakawitin. Akeh sane nyaksiang daya tarik budaya puniki. Hiruk pikuk alit-alit, rerama miwah para yowana saking makudang-kudang desa pisaga. Suasana sane sampun bagia. Santukan parikrama sekadi puniki dahat nglipur, punika ngawinang ngibur para penggemar sami sane rauh. Pada liangja semeton sinamian. I kumbang masayuban punika liang pisan. Sakewanten, tan kajanten lan tan kajanten, rasa gargita punika sujatinnyane ngawetuang malih suasana sane luar biasa majeng ring Kumbang Bernaung.

Rikala sasolahan punika rame, nika rikala panyingakannyane ulung ring panyingakan sane lianan ring muncuk sane matiosan. Tan kasengaja panyingakan punika manggihin minat sane tiosan ring panggung budaya. Bengong, kumbang truna punika nonton indike punika. Objek anyar napi sane ngawinang ipun ngejohang raga saking pesta? Nak luh! Ternyata anak luh lan anak luh. Rikala punika paningalan I Kumbang mabalik marep ring Ida. Napi sane prasida baosang titiang, anak istri mempesona ipun nglintangin kepercayaan. Nganga...!

Pesta punika sampun ngawinang Kumbang Bernaung punika sanget penasaran. Sapasirake anak istri sane wau kacingak? Ring desa utawi dusun puniki napike ipun mawit saking? Napike rasa penasaran sane kakaryanin. Panjang carita, Kumbang Bernaung mawali budal antuk rasa meled uning sane luar biasa. Sayan dewasa lan kenangan nonton pesta sampun ngawinang parilaksana Kumbang maubah. Ia ane suba setata kasub girang tur patuh teken reramane, ngawitin ngimpi lan malaksana brontak. Ia ane kasub patuh tur sopan, suba dadi cutet tur ceroboh. Pokokne sasukat ia matilar ka acara desa selanturne, Kumbang Bernaung suba maubah drastis, cara putih dadi selem. Luar biasa drastis.

Makudang-kudang wuku sampun lintang, Kumbang Bernaung mapikayun pacang lunga ngrereh anak bajang sane sampun nuduk manahnyane. Gambar anak luh ento suba ngawitin ngaenang ia buduh. Napi jagi baosang titiang, ipun sampun matetujon ngerereh genah ring manahnyane. Duaning punika dane raris lunga ka desa sane wenten ring arepan. Sasubane neked ditu ia matakon nyen ja ane tepukina. Alon-alon, ceciren anak bajang sane nudut kayun ipune pamuputne kauningin olih anake sane takonina.

Kaping untat, kapolihang informasi sane jangkep indik anak istri punika. Sane pastika wantah anak istri punika mawasta Intan. Krana Bumblebee suba ngawit kaanggep anak truna ane sembrono, anak luh ento nampekin ia tanpa ngraos. Raris tan wenten basa sane becik utawi pupuh pupuh, ipun ngamedalang raos tresnane sakadi mangkin. Hasilnyané? Napi sane prasida baosang titiang, makakalih prasida saling kenal tanpa wenten pikobet sane signifikan. Sing nawang nyen ane belog tur nyen ane dueg, anak luh ento nerima bantuanne Papa Kumbang. Napi sane dados laksanayang titiang, ipun wantah pasangan muda sane jatuh cinta.

Sawireh Kumbang Bernaung kaliwat sesai mulih-mulih ka desa-desa pisagane tur nglemenahang rutinitasne, pamuputne ia teka kedas tekening reramane. Ia ngorahang dewekne suba dewasa tur makeneh lakar nunas Intan dadi kurenanne. Tusing liu raos meme bapane I Kumbang nyak tekening keneh pianakne. Yadiastun asapunika, ipun kantun negesang indik lacur kahuripan pinaka refleksi majeng ring pianak-pianaknyane. Keto, baan panugrahan reramanne, I Kumbang bani matemu teken reramane Intan tur melamar pianakne.

Pamuputne pangidih Kumbang Bernaung ento katulak teken reramane Intan. Penolakan punika ngawinang Sang Kumbang Teduh sedih. Ia marasa kuciwa pesan. Manahnyane pramangkin marasa suwung. Jagat sane galang punika nadak karasayang peteng. Rasa liang sane saking dumun ngewangun saget ical tur ngametuang rasa putus asa. Kumbang meh-mehan ngae keputusan fatal yen ia tusing inget yen Intan masih sedih ulian keputusan reramanne.

Ternyata penerimaan anake luh ento tekening raosne masih nyidaang ngaenang ia neket pangajap-ajapne. Duaning suasana sane nenten nyokong, Kumbang Bernaung meweh pisan nglawan tresnannyane. Ida banget kuciwa ring kasujatiannyane. Sawireh ia lan Intan harus jemet ngajegang tresnane ane mara ngawit. Punika tresna sane ngamerluang pengorbanan sane ageng. Napi sane prasida baosang titiang? Pamargin tresna sane kaaptiang sujatine mabalik saking pangaptin. Suasana sane metu sayan nyutetang genah tresnan ipun sareng kalih. Sawireh naksirne marasa gede pesan, niatne metu lakar tuah elope.

Ngantos wenten wengi, Kumbang Bernaung sareng Intan mapikayun pacang matilar saking umah reramannyane. Ipun sareng kalih mutusang pacang masikian ngwangun kulawarga. Kacingak pamutus ipun sampun tegas pisan tur ipun sampun sayaga nanggung sakancan resiko. Sawireh pemargin ipun sampun kauningin olih reramane Intan, pemargin ipun kapialangin. Sakewanten, sangkaning tresnane punika wiakti kukuh, sakancan panyengkala punika nenten kauratiang. Rerama nenten wenten pikenohnyane ring ipun. Ipun sareng kalih kantun medal saking umah.

Pramangkin sang kalih malaib ka sisin danune. Gelisang carita ipun sareng sami ngrereh pamargi mangda prasida ngalintangin danune. Duaning wenten piring Malawen, ipun sareng sami mautsaha nglebur toyane nganggen piring sakti punika. Napi kejadiané? Ternyata piring punika ngedenang dados prau. Digelis ipun sareng kalih ninggalin reramannyane. Nyaksiang sembrono anake truna makakalih punika, sane sampun luar biasa, gedeg reramane Intan sayan luar biasa. Dadosne, antuk gedeg sane ageng, ipun sareng kalih nguncarang baos sane kaon ring ipun sareng kalih: ?Becikan ragane dados buaya sane nyaga danu puniki, bandingang ring idup ragane sareng-sareng tanpa amerta saking reraman ragane.?

Nenten suwe sasampun baos punika kaucapang, raris wenten angin ribut. Langite nadak dados peteng dedet. Guntur lan kilap nadak mamunyi tur nglinus nglintangin langite. Ujan bales rauh. Santukan teror alam punika banget ngarusuhin, prau piring ajaib punika mabalik ring tengahing danu. Antuk pamargi punika kesaktian para yowanane kakaonang antuk tuah tutur rerama. Lan sesampun keajaiban sane cendet punika mararian nadak, ring galahe punika sang kalih truna sane tresnain punika mauwah rupa dados sepasang buaya.

Dadosnyane ipun wantah buaya selem lan buaya putih sane nyaga danu. Sedek dina anu, piring Malawen ane ada di duurne anyud tur ilang ka dasar danune. Dadosnyane antuk pengangkenan legenda puniki, danu puniki kawastanin Danu Malawen.[1]

Pustaka

uah
  1. "Warisan Budaya Takbenda | Kumbang Bernaung". warisanbudaya.kemdikbud.go.id. Kaaksés 2024-08-24.