Bukit Tangkiling

Bukit sané magenah ring Kalimantan Tengah

Koordinat: 1°59′15″S 113°39′33″E / 1.9875728°S 113.659211°E / -1.9875728; 113.659211

Bukit Tangkiling inggih punika bukit sané magenah ring Banturung, Bukit Batu, Palangka Raya. Nampek margi ageng Kota Palangka Raya sané mihubungin Kasongan, Kalimantan Tengah. Doh nyané saking pusat Kota Palangka Raya sawatara 34 Km, utawi katempuh 30 menit. Bukit Tangkiling duur ipun luwih saking 500 m. Bukit Tangkiling kapercaya medué akéh legénda taler kekuatan niskala.[1]

Bukit Tangkiling

Legénda uah

Bukit Tangkiling punika bukit batu. Akeh batu ageng ring bukit puniki. Silih tunggil ipun Batu Banama wentuk ipun sekadi jukung ageng. Wentén legenda sané kekait antuk Batu Banama puniki. Ring lelintihan legénda punika, watu punika sadurungné jukung sané kapastu sareng sané medué.[1]

Lelintihan ipun sekadi satua Sangkuriang. Punika legénda Bukit Tangkiling miwah Batu Banama, legénda nyaritayang pinaka situnggal jatma truna Dayak nentén panggih ngerabinin ibu nyané. Parilaksana punika kapastu Dewata, truna sareng enam pengiring ring banama nyané (bahtera) kesander kilap taler dados watu. Menawi sang ibu kakurung urip ring banama sané sampun dados watu, oleh kramané irika kauningin antuk “Batu Banama”.[2]

Legénda Bukit Tangkiling uah

Ring aabé pidan, ring situnggil kampung wentén situnggal ibu sané nyeneng sareng okan lanang nyané. Sedek dina anu, risampuné meplaliyanan, sang oka mantuk mawinan sampun seduk.

Menawi ibu nyané durung usan ngerateng. Mawinan nentén sabar, okan ipun momo nunas ajengan, sang ibu nempeleng sirah oka nyané nganggén sudu (sinduk keanggén ngerateng) nganti sirah ipun ngeluarang getih. Polih pidabdab sekadi kentén sang oka minggat.

Sang ibu nyesel miwah mautsaha ngerereh okan ipun, menawi oka lari nuju labuhan. Ring irika wénten kapal sané singgah keramik. Mengkeb ring meten geladak kapal punika. Sang ibu tetep ngerereh ring sajebag genah ring kampung, taler nentén nemu.

Ring duur kapal, risampuné usan ngebongkar muatan, kapal punika ngeduurang sauh miwah ngelayar malih tetujon Cina. Ring tengah pemargi punika, sang oka punika katemu olih kapten kapal taler kauningin sugih. Sang oka punika ketakenin sapunapi paindikan ipun prasida wénten ring kapal, sang oka nyawis pidabdab ibu nyané nempeleng ragané, keanggep laksana punika nyiriyang nentén sayang malih. Mawinan medalemin, sadugar punika ngajak taler ngetamba tatu ipun. Anak lanang punika kangkat dados oka olih sadugar, mawinan ida nentén madué oka, sang oka anyar punika kewastanin “Tan Kin Lin”.

Risampuné okan nyané cala, sang ibu sané nentén makurenan ngeranjing malih ring masa “Kuwu” utawi “Bakuwu” (ngejalanin pingitan). Mawinan punika akéh versi legénda Bukit Tangkiling akéh nikayang wastan sang ibu punika Bawi Kuwu (Istri Pingitan).

Sampun suwé oka sané asal ipun saking wong Dayak Ngaju polih soroh Tan saking Aji angkat nyané dados lanang sané gagah miwah bagus. Ida polih kapercayaan saking sang sadugar, Tan Kin Lin ngajuang raga antuk ngelayar miwah mengadol saking nusa-nusa ngarungin segara miwah samudra, ngantos tan kauningin Tan Kin Lin singgah ring kampung asal ipun.

Rikala singgah ring kampung punika, wénten anak istri sané ayu rauh ring kapal sané olih krama punika kaparabin Bawi Kuwu, makta barang-barang pacang kasilur antuk barang-barang adolan Tan Kin Lin saking Cina. Tan Kin Lin seneng nyingakin keayuan istri punika, ida jatuh tresna majeng anak istri punika. Ida lantas ngerangkat sang istri dados rabi ipun, sang istri nikayang ida walu. Antuk Tan Kin Lin punika nenten dados pikobet, taler ida mawiwaha sareng Bawi Kuwu.

Risampuné ngemargiang upacara ageng, Tan Kin Lin nentén melayar menawi memadu ring duur banama sané kalabuh ring labuhan kampung. Rikala matresnaan ring banama, Tan Kin Lin nganikain rabi ipun ngerereh kutu. Rikala rambut Tan Kin Lin kaurai kacingakin lad tatu ring sirah ipun, Bawi Kuwu tangkejut nyingakin lad tatu punika, mapitaken asal-usul lad tatu punika.

Tan Kin Lin nyaritayang paindikan polih tatu punika taler pemargin urip nyané ngantos dados pedagang. Tangkejut Bawi Kuwu, lantas ngelimuh risampunné meebaos Tan Kin Lin punika okan ida. Risampuné paindikan punika, Tan Kin Lin ngecala ngeranjing wana, menawi Bawi Kuwu sané ibu kandung nyané nentén bani tedun saking banama mawinan wirang majeng kramané ring kampung.

Tan Kin Lin ngeranjing wana maboros celeng alas miwah kidang keanggén nebus dedosan ipun nganggén upakara adat. Risampuné budal saking maboros, Tan Kin Lin ngumpulang sinamian krama kampung mangda nyingakin upacara pambersihan dosa ipun.

Saget, ring upacara punika Raja Pali (Dewa Kilap) saking perintah Raja Tuntung Matanandau (Dewa pinih duur) ngirim kilap antuk ngukum Tan Kin Lin pinaka pali ipun. Tan Kin Lin sareng enem parekan nyané dados watu. Tele banama ipun labuhan kampung dados watu, menawi Bawi Kuwu kakurung urip ring jero watu, kauningin antuk aran Batu Banama. Olih krama nampek bukit genah punika kearanin Tangkiling (pingaruh logat krama irika mabaos tan kin lin dados tangkiling)[2]

Satua Bawi Kuwu uah

Legenda Bawi Kuwu sané ayu kakurung ring Batu Banama nentén puput. Kasutuang saking pidan Bawi Kuwu madué kawikanan antuk nyait kuwaca. Antuk krama sané percaya niskala ngeranjingan salembar kain ring sisi celah Batu Banama, ajaib ipun ngeluarang kain sané sampun dados kuwaca.

Menawi wénten wong Bakumpai (wong Dayak Bakumpai) meled nyingakin keayuan Bawi Kuwu sané kawijil ayu miwah wikan mejejaitan. Kapancing nyané Bawi Kuwu antuk salembar kain antuk ngemedalang tangan ipun ring celah punika. Tangan Bawi Kuwu sané medal kambil olih wong Bakumpai.

Bawi Kuwu nentén prasida kamedalang. Wirang nyané, wong Bakumpai punika ngunus tangan Bawi Kuwu. Risampuné, celah punika katutup, miwah Bawi Kuwu sané nentén madué tangan nentén kayun nyait kuwaca malih.[2]

Wisata uah

Ring bukit puniki wénten Biara pertapaan Karmel taler Pura miwah genah upacara Kaharingan. Akéh genah antuk ngaturan yadnya ring genah sané wentuk ipun sekadi umah, aran ipun kauningin antuk keramat.

Ring warsa 2007 ring puncak bukit puniki kewangun Pura Sali Paseban. Ring wewidangan bukit tangkiling taler kawéntenang kebun beburon alit, ring irika wénten beburon sekadi binturung, landak, miwah bojog.[1]

Pustaka uah

  1. 1,0 1,1 1,2 Bukit Tangkiling Kalimantan Tengah Wisata Alam dengan Berjuta Legenda, seruni.id, kaaksés 20 Agustus 2020
  2. 2,0 2,1 2,2 Mengulas Legenda Bukit Tangkiling dan Batu Banama Palangka Raya